پارچه بافی سنتی یکی از مهمترین صنایع دستی استان خراسان جنوبی است، به طوری که تنها صنعت دستی این استان است که نامزد دریافت مهراصالت ازسازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور شد. رشته حوله بافی که دراصطلاح محلی به آن (تُو بافی و یا تون بافی)اطلاق می گردد از قدیمی ترین صنایع دستی جنوب خراسان می باشد. بر اساس مستندات تاریخی،از معروفیت دستبافته ها و پارچه های پنبه ای و ابریشمی تولید شده در ایالت قهستان قدیم در قرون اولیه اسلامی فراوان یاد شده است.
بافت حوله های سنتی در خراسان
جنوبی ، امروزه نیز همانند گذشته با دستگاههای سنتی دو یا چهار وردی و ابزار کار
ساده، صورت می گیرد .با کمک این دستگاه ایجاد دهنه، پود گذاری( با تنوع رنگی
نامحدود) و دَفتین زدن با حرکات منظم دست و پا، باعث تولید انواع پارچه بر اساس
نوع ماده اولیه میشود.
از
انواع نقوش به کار رفته در حوله بافی میتوان به: کُلو ، گِنتی ، چَپَر بافت ،
جِناغی و ساده اشاره کرد.تولیدات مختلف حوله بافی شامل : انواع حوله دست و صورت و حمام،
سفره نان، صافی، دستمال ،چادرشب ،شال سر، لُنگی و ... می باشد. تولید حوله در
بسیاری ازشهرستانهای خراسان جنوبی از جمله، خوسف، نهبندان، درمیان ،سرایان ،
قاینات درحال حاضررواج داشته و شهرستان بیرجند بالاخص روستای خراشاد از اصلی ترین
مراکزتولید حوله در استان به شمار می آید. این پارچه با وسیله ای به شکل زیر بافته می شود:
در این بخش توضیح مختصری در مورد مراحل بافت پارچه سنتی داده خواهد شد:
اولین مرحله برای بافت پارچه،
تنیدن تو یا تون به وسیله دستگاهی به شکل زیر می باشد
در گذشته نخ های لازم برای تنیدن تو از ریسیدن پنبه به دست می امده است . اما اکنون نخ ها ی اماده را از بازار تهیه کرده و به بوسیله دستگاه فوق، تو یا تون را می تنند. با بافته شدن تو یا تون اولین مرحله تمام می شود. این نوع پارچه نیز مانند دگر پارچه ها از تار و پود تشکیل شده است که در این مرحله تار پارچه اماده می شود ،که آن را به شکل طولی به دستگاه پارچه بافی وصل می کنند.
مرحله بعدی اماده کردن پود پارچه است برای این کار کلاف های نخی را که از بازار تهیه کرده اند توسط دستگاه دیگ ریسی به ماسوره یا ماشوره متصل کرده و به دور آن می پیچند(شکل زیر ) برای ایجاد حوله هایی با رنگ های متنوع این کلاف ها را رنگ کرده و سپس به دور ماسوره یا ماشوره می پیچند.
رنگ کردن کلاف نخ
استفاده از چرخ برای پر کردن ماشوره ها
ماشوره یا ماسوره
این ماشوره را به وسیله ای به شکل زیر وصل می کنند
سپس پس از بافته شدن حوله ها ان ها را از دستگاه باز کرده و بریده و اماده فروش در بازار های استان می کنند.
